AKTİF OL! EGZERSİZE BAŞLA!

EGZERSİZ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Epilepsi hastalığınız, egzersiz yapmanızı/sürdürmenizi ve aktif yaşam tarzınızı kısıtlıyor/engelliyor olabilir. Özellikle sık nöbet deneyimlediğiniz zamanlarda sizi güçsüz, yorgun ve yetersiz hissettirebilir. Ancak, hayatınıza düzenli egzersizi eklemek genel iyilik halinizi, fiziksel sağlığınızı ve yaşam kalitenizi arttırabilir.

“Egzersiz” ve “Fiziksel olarak aktif olma” arasındaki farklılık nedir?

Egzersiz yapma ve aktif yaşam tarzını benimseme farklı kavramlardır. Egzersiz, belli bir amaca yönelik düzenli, planlı, yapılandırılmış ve tekrarlayan aktiviteleri (kardiyo egzersizleri, yoga, kas kuvvetlendirme egzersizleri, vb) içermektedir. Fiziksel olarak aktif olma ise alışverişe gitmek, ev işi yapmak, köpek gezdirmek ve bahçe işiyle uğraşmak gibi aktiviteleri içermektedir. Fiziksel aktivite seviyeniz sizin psikolojik sağlığınızı, fiziksel zindeliğinizi ve zihinsel sağlığınızı etkileyebilir.

EPİLEPSİLİ BİREYLERDE EGZERSİZİN ROLÜ NEDİR? EGZERSİZ İLE NÖBETLERİM AZALIR MI?

Egzersiz, beyin bölgelerinde nöronal bağlantılar oluşturarak bu bağlantıları yeniden düzenleyebilir. Bu özellik “nöral plastisite” olarak adlandırılır. Egzersizin nöral süreçlerin ve nörogenezin artmasıyla yeniden öğrenme ile fonksiyonu geliştirebileceğine dair bazı kanıtlar mevcuttur. Epilepsili bireylerde egzersizin çeşitli mekanizmalar yoluyla nöbet aktivitesinin azalmasında önemli bir rolü olabileceği bildirilmektedir. Çok nadir olarak egzersiz, nöbet aktivitesini tetiklemektedir.

EGZERSİZ, HAFIZA, DİKKAT VE DÜŞÜNME/YÜRÜTÜCÜ İŞLEVLERİ KONUSUNDA FAYDALI OLUR MU?

Bazı epilepsili bireyler hafıza, dikkat veya yürütücü işlev güçlüklerinden yakınırlar. Egzersiz ve aktif yaşam tarzının bilişsel işlevi iyileştirdiği bilinmektedir. Ayrıca, egzersizin epilepsi tedavinizde kullanılan antiepileptik ilaçların oluşturduğu yorgunluk, uykuya eğilim, duygu durumunuzdaki değişim ile vücut yağ yüzdenizdeki artış gibi yan etkileri iyileştirmede yararlı olabileceği gösterilmiştir.

AKTİVİTE SEVİYEMİ NASIL ARTTIRABİLİRİM?

• Uzun süre oturmayınız. Her saat başı kalkıp 10 dakika yürüyünüz.
• Ev işi ya da bahçe işleriyle ilgilenin.
• Günlük adım sayınızı dereceli olarak arttırın. Akıllı telefonunuzdaki adımsayar uygulamasını takip ederek adım sayınızı günden güne arttırmayı hedefleyebilirsiniz. Kronik hastalığa sahip bireylerde sağlığın geliştirilmesinde önerilen günlük adım sayısı 7000-10.000 adımdır.

HANGİ TÜR EGZERSİZLERİ YAPABİLİRİM?

Aerobik egzersiz ile hafif ağırlık kaldırma ya da yoga egzersizlerini yapabilirsiniz (Tablo 1). En çok önerilen egzersiz tipi “aerobik egzersiz”dir. Ancak, en önemlisi yapmaktan zevk aldığınız ve yapmaya devam edebileceğiniz egzersiz tipini tercih etmenizdir. Aerobik egzersiz, kalp hızınızın ve nefesinizin arttığı bir egzersiz tipidir. Buna koşu bandı, egzersiz bisikleti veya eliptik makinede egzersiz yapmak, bisiklet sürmek ve yürüyüş parkında hızlı yürümek/hafif tempolu koşu da dahildir. Bu aktiviteler “konuşabilir fakat, şarkı söyleyemez” şeklindeki bir tempo ile gerçekleştirilmelidir.

Tablo 1. Epilepsili bireylerde nöbet oluşması durumunda olası bir yaralanma riskine göre fiziksel aktivite/spor grupları

Grup I sporları(önemli ek riski yok)	Grup II sporları(orta derecede riskli)	Grup III sporları(yüksek riskli)
Atletizm (grup II sporları dışında yürüyüş, koşu, eliptik) Bowling Çoğu yakın temas sporu (judo, güreş vb) Takım sporları (beyzbol, basketbol, futbol, voleybol vb) Kayak Dans Golf Raket sporları (masa tenisi, tenis)	Okçuluk Atletizm (sırıkla atlama) Biathlon, triathlon Kano Ciddi yaralanma potansiyeli olan yakın temas sporları (karate, boks vb) Bisiklet yarışı Eskrim Jimnastik At binme Buz hokeyi Kaykay Paten kayma Kar kayağı Yüzme Su kayağı Haltercilik	Havacılıkla ilgili sporlar Dağcılık Dalış (atlama tahtası, platform) At yarışı Motor yarışı Paraşütle atlama ve benzeri sporlar Tüple dalış Kayakla atlama Sörf, rüzgâr sörfü

     Herhangi bir egzersiz programı ya da spora başlamadan önce doktorunuza danışmanız önem taşır. Özellikle sık nöbet geçiren, bilinç kaybıyla seyreden ve nöbetleri kontrol altına alınamamış bireylerin Grup II ve III sporları sırasında yaralanma riskiniz olduğundan doktorunuzun önerisi önemlidir.

GÜVENLİ EGZERSİZ İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• Bilinen nöbet tetikleyicilerinden (yorgunluk, açlık, âdet döngüsü, uykusuzluk, vb.) kaçınınız.
• Herhangi bir egzersiz için uygun koruyucu ekipmanı (kask, diz pedi, dirsek pedi vb.) kullanılabilir.
• Tek başınıza koşu bandını kullanmayınız ve su sporlarıyla uğraşmayınız.
• Kolay yoruluyorsanız egzersizi 15-20 dakikalık bir zaman dilimi gibi küçük zaman aralıklarına bölünüz.
• Kendinizi fazla yormaktan kaçınınız. Sık aralıklarla dinleniniz.
• Epilepsi tedavinizde kullandığınız antiepileptik ilaçlarınızı doktorunuzun belirttiği şekilde kullanınız.

Kaynaklar

1. Arida R.M. (2021). Physical exercise and seizure activity. BBA-Molecular Basis of Disease 1867: 165979.
2. Capovilla G., Kaufman K.R., Perucca E. Moshe S.L., Arida R.M. (2016). Epilepsy, seizures, physical exercise, and sports: A report from the ILAE Task Force on Sports and Epilepsy. Epilepsia 57(1): 6-12.
3. Cavalcante B.R.R., Improta-Caria A.C., Melo V.H., de Sousa R.A.L. (2021). Exercise-linked consequences on epilepsy. Epilepsy and Behavior, 121, 108079.
4. Epilepsy Foundation of America. Staying safe with exercise and sports (patient information). https://www.epilepsy.com/preparedness-safety/staying-safe/safety-exercise-and-sports. Accessed 20 June 2023.